การประกันคุณภาพ

องค์ประกอบของระบบประกันคุณภาพการพยาบาล

•             การกำหนดมาตรฐานการพยาบาล Nursing Standard

•             การตรวจสอบคุณภาพการพยาบาล           Nursing Audit

•             การปรับปรุงคุณภาพ     Quality Improvement

มาตรฐานการพยาบาล

มาตรฐาน หมายถึง สิ่งที่สร้างขึ้นหรือแนวทางที่กำหนดขึ้น หรือ รูปแบบ หรือตัวอย่างที่สร้างขึ้น โดยผู้ที่อยู่ในอำนาจหน้าที่ที่จะกระทำได้ โดยคำนึงถึงระเบียบประเพณี หรือสิ่งอื่นที่มาเกี่ยวข้อง เช่น เกณฑ์ หรือระดับมาตรฐานและระดับคุณภาพที่พิจารณาให้เหมาะสม และเพียงพอสำหรับเป้าหมายเฉพาะ เพื่อเป็นเกณฑ์ในการวัดคุณค่าทั้งปริมาณและคุณภาพ

มาตรฐาน หมายถึง ข้อความที่อธิบายแนวทางการปฏิบัติหรือวิธีดำเนินการที่ครอบคลุมขอบเขตของการพยาบาลถือเป็นข้อกำหนดให้มีการปฏิบัติ เพื่อให้เกิดผลดีต่อการดูแลหรือการให้บริการแก่ผู้ใช้บริการ ทั้งในส่วนบุคคล  ครอบครัว  ชุมชน ตลอดทั้งข้อความนั้นต้องเที่ยงตรง ชัดเจน สามารถนำไปปฏิบัติได้

มาตรฐานจำแนกตามระดับคุณภาพ

•             มาตรฐานระดับสากล Normative Standard

–           แนวทางกำหนดระดับดีเลิศ ตามความคาดหวังที่เป็นอุดมคติ ซึ่งโดยทั่วไปถูกกำหนดโดยองค์กรวิชาชีพ

•             มาตรฐานระดับผู้เชี่ยวชาญ Empirical Standard

–           เนื้อหาที่กำหนดเป็นมาตรฐานมาจากระดับผู้เชี่ยวชาญ ผู้มีความรู้  ความสามารถ เช่นนักวิชาการ หรือผู้ปฏิบัติการ  ส่วนใหญ่มักจะกำหนดโดนหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

การกำหนดมาตรฐาน

•             เซนเตอร์(Center,1978 อ้างใน นิตยา ศรีญาณลักษณ์,2545) ได้เสนอแนวทางการกำหนดมาตรฐานการพยาบาลไว้ดังนี้

1.      กำหนดขอบเขตหรือวัตถุประสงค์ที่จะควบคุมคุณภาพการพยาบาล

2.      ความสอดคล้องกันทั้งปรัชญา มาตรฐาน และวัตถุประสงค์ของหน่วยงาน

3.      การกำหนดมาตรฐานการพยาบาลในลักษณะกระบวนการผู้กำหนดต้องมีความรู้ ความสามารถวิเคราะห์ปัญหาผู้ป่วย

ประเภทของมาตรฐานการพยาบาล

•             คาร์ซและกรีน(Katz&Green,1997 อ้างใน นิตยา ศรีญาณลักษณ์,2545) จำแนกไว้ดังนี้

1.      จำแนกตามแนวคิดเชิงระบบ แบ่งเป็น 3 ชนิดได้แก่

1.1 มาตรฐานเชิงโครงสร้าง            (Structural standard)

1.2 มาตรฐานเชิงกระบวนการ         (Process standard)

1.3 มาตรฐานเชิงผลลัพธ์           (Outcome standard)  

มาตรฐานเชิงโครงสร้าง

•             เกี่ยวข้องกับปัจจัยนำเข้าทั้งหมด ของระบบบริการการพยาบาล

–           ปรัชญา  วัตถุประสงค์  นโยบายการปฏิบัติงาน การ

–           จัดสรรทรัพยากรต่าง ๆ 4 M

–           การอบรม  การมอบหมายงาน การติดต่อสื่อสาร

มาตรฐานเชิงกระบวนการ

•             จะบอกถึงกิจกรรมการพยาบาลทั้งหมดที่ให้กับผู้ป่วย โดยการระบุพฤติกรรมที่พึงประสงค์ของพยาบาล การกำหนดมาตรฐานเชิงกระบวนการนี้กระทำเพื่อใช้วัดคุณภาพการพยาบาล โดยวัดจากความสามารถในการปฏิบัติการพยาบาลด้วยกระบวนว่า  พยาบาลได้ทำอะไรให้ผู้ป่วย ซึ่งจะนำไปสู่เป้าหมาย และคุณภาพ

มาตรฐานเชิงผลลัพธ์

•             เป็นการวัดผลจากการดูแลผู้ป่วย ซึ่งเป็นวัตถุประสงค์สุดท้ายในการวัดผลทางการพยาบาล โดยแสดงถึงพฤติกรรมที่ผู้ป่วยแสดงออกตามที่คาดหวังว่าจะเปลี่ยนไปใน   ทางบวก  และความพึงพอใจของผู้ป่วยมากว่ากระบวนการพยาบาล

2.จำแนกตามจุดเน้นของเนื้อหาแบ่งเป็น 2 ชนิดได้แก่

2.1 มาตรฐานการบริการพยาบาล    (Standard  of Nursing service)

2.2 มาตรฐานปฏิบัติการพยาบาล    (Standard  of Nursing practice)

มาตรฐานการบริการพยาบาล (Standard  of Nursing service)

•             ปัจจัยที่เกี่ยวข้องคล้ายกับมาตรฐานเชิงโครงสร้าง คือปัจจัยนำเข้าทั้งระบบ รวมถึงกลไกการจัดการเพื่อให้บริการพยาบาลบรรลุเป้าหมาย หรือเป็นมาตรฐานที่กำหนดไว้เป็นนโยบาย

มาตรฐานปฏิบัติการพยาบาล (Standard  of Nursing practice)

•             เน้นการปฏิบัติการพยาบาลหรือการดูแล บอกถึงบทบาทความรับผิดชอบและสมรรถนะของพยาบาลวิชาชีพ เนื้อหาส่วนใหญ่จะเป็นกระบวนการพยาบาล คือ การประเมินปัญหา การวินิจฉัย  การวางแผน การปฏิบัติการพยาบาลและประเมินผลทางการพยาบาล

3.การสร้างมาตรฐานการพยาบาลตามแนวคิดของ เมสัน

 เมสัน (Mason, 1994)       แบ่งมาตรฐานการพยาบาลตามหน่วยการพยาบาล      (Unit of nursing care) ออกเป็น 5 ประเภทคือ

การสร้างมาตรฐานการพยาบาลตามแนวคิดของ    เมสัน (Mason, 1994)

1. มาตรฐานตามวิธีการปฏิบัติการพยาบาล   (Nursing intervention)  โดยกำหนดเป็นขั้นตอน  (Step-by

step-method)  เช่น  มาตรฐานการดูดเสมหะผู้ป่วยทางหลอดลมคอ  มาตรฐานการทำความสะอาดร่างกายผู้ป่วยที่ช่วยเหลือตนเองไม่ได้ มาตรฐานการเช็ดตัวลดไข้

2. มาตรฐานตามการวินิจฉัยการพยาบาล      (Nursing  diagnosis)       รวมทั้งปัญหาสุขภาพ หรือความต้องการพื้นฐานของผู้ป่วย ตัวอย่างเช่น  มาตรฐานการพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะเนื้อเยื่อขาดออกซิเจน เป็นต้น

3. ตามการวินิจฉัยทางการแพทย์  (Medical  diagnosis)     โดยการแปลความหมายว่าการวินิจฉัยทางการแพทย์นั้นๆ ต้องการ      การพยาบาลที่ครอบคลุมอะไรบ้าง  ตัวอย่างเช่น  มาตรฐานการพยาบาลผู้ป่วยข้ออักเสบ  มาตรฐานการพยาบาลผู้ป่วยโรคต่างๆ  เป็นต้น       

4.มาตรฐานตามมโนทัศน์ทางการยาบาล (Concept)      ซึ่งอาจเป็นกลุ่มของประเภทหรือพฤติกรรมของผู้ป่วย  กลุ่มของเหตุการณ์หรือกระบวนการซึ่งมีคุณลักษณะเฉพาะที่ให้ความหมายได้  ตัวอย่างเช่น  มาตรฐานการพยาบาลผู้ป่วยที่หมดสติ  มาตรฐานการพยาบาลผู้ป่วยก่อนหรือหลังผ่าตัด      มาตรฐานการพยาบาลผู้คลอดในระยะคลอด  มาตรฐานการพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะซึมเศร้า  วิตกกังวล  หรืออื่นๆ เป็นต้น

5. มาตรฐานการพยาบาลตามปัญหาสุขภาพและความต้องการพื้นฐานของผู้ป่วย (Health problems and needs)         เช่น มาตรฐานการพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะอาเจียนรุนแรง มาตรฐานการพยาบาลผู้ป่วยที่ต้องการเคลื่อนไหวภายหลังผ่าตัด  เป็นต้น

นอกจากนั้นการกำหนดมาตรฐานการพยาบาลสามารถกำหนดได้หลายรูปแบบ ตามปรัชญา และนโยบายของหน่วยงาน การศึกษาเรื่องการพัฒนาคุณภาพการพยาบาล จากภายนอก เช่นกฎหมายควบคุมการประกอบวิชาชีพ ความคิดเห็นผู้รับบริการ การศึกษาความต้องการของผู้ใช้บริการ หรือความคิดเห็นจากผู้บริหารและผู้ที่เกี่ยวข้องกับคุณภาพการพยาบาล

หลักสำคัญของการกำหนดมาตรฐานการพยาบาล

1.      ข้อความของมาตรฐานต้องมีความชัดเจน ถูกต้องผู้นำไปใช้เกิดความเข้าใจตรงกัน

2.      สามารถปฏิบัติให้ประสบผลสำเร็จได้

3.      สามารถวัดได้ ในรูปหน่วยที่สามารถเปรียบเทียบ ได้

4.      มาตรฐานต้องยืดหยุ่น

ส่วนประกอบในการเขียนมาตรฐานการพยาบาล

•             หัวข้อมาตรฐาน   แจ้งเฉพาะว่าเป็นมาตรฐานประเภทใด เช่น มาตรฐานเชิงโครงสร้าง  มาตรฐานเชิงกระบวนการ  มาตรฐานเชิงผลลัพธ์ เป็นต้น

•             ข้อความมาตรฐาน เป็นจุดมุ่งหมายหรือผลลัพธ์ที่ต้องการจุดเน้นแต่ละด้าน

•             “การจัดองค์กร และการบริหารงานเอื้อให้หน่วยบริการในความรับผิดชอบสามารถจัดบริการพยาบาลได้อย่างมีคุณภาพ”

เกณฑ์เป็นทั้งประเด็นที่ใช้ประเมินการดำเนินงานว่าสามารถบรรลุเป้าหมายหรือไม่

•             “มีหัวหน้าพยาบาลที่มีความรู้ ความสามารถในการบริหารรับผิดชอบกลุ่มงานการพยาบาลและร่วมเป็นกรรมการบริหารโรงพยาบาล”

•             ผลลัพธ์ที่คาดหวัง

•             เป็นข้อความที่แสดงถึงผลที่จะเกิดขึ้นกับผู้ใช้บริการ ครอบครัว และชุมชน

•             “น้ำหนักไม่ลดลงไปกว่าเดิม    ไม่มีอาการบวม  โปรตีนในเลือดไม่ต่ำกว่าเกณฑ์ปกติ”